07-18-2024, 03:20 PM
VI. TEYEMMÜM
A) Teyemmüm Nedir?
Niyet ederek temiz toprak veya toprak cinsinden bir şeye ellerini
vurup yüzünü ve kollarını mesh etmeye teyemmüm denir.
Abdest almak ve gusletmek (yıkanmak) için su bulunmadığı veya
bulunduğu hâlde kullanılması mümkün olmadığı durumlarda abdest
ve gusül yerine teyemmüm edilir.
Teyemmüm, ibadetleri yapabilmemiz için dinimizin gösterdiği bir
kolaylıktır ve bu ümmete ait özelliklerdendir.
Teyemmüm, kitap (Kur’an-ı Kerim) ve sünnet ile sabittir. Abdest
ve gusül için su bulamayanların teyemmüm etmeleri ile ilgili olarak
Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyruluyor:
“... Ve su bulamamışsanız temiz bir toprağa teyemmüm edin, yüzlerinizi
ve ellerinizi onunla mesh edin.”26
B) Teyemmümün Sahih Olmasının Şartları
Teyemmümün sahih olmasının şartları sekizdir:
1. Niyet etmek.
Elini teyemmüm edeceği şeye vururken veya elini yere vurup yüzü-
nü mesh edeceği sırada, “Hadesten taharete veya namaz kılmaya yahut
da taharetsiz yapılması sahih olmayan bizzat maksut olan bir ibadeti
yapmaya niyet etmektir.”
Bunlardan birine niyet edilmeden yapılan bir teyemmümle namaz
kılınmadığı gibi Kur’an okumak, Kur’an-ı Kerim’i tutmak, camiye gir-
mek, kabirleri ziyaret etmek için yapılan teyemmümle de namaz kılın-
maz. Çünkü bunların bir kısmında taharet şart olmayıp, bir kısmı da
bizzat maksut bir ibadet değildir.
2. Teyemmüm etmeyi mübah kılacak bir özür bulunmak.
Abdest almaya veya gusül yapmaya yetecek kadar suyun, kişinin
bulunduğu yerden en az bir mil (dört bin adım) uzakta olması veya
yanında bulunan suyu kullandığı takdirde hastalanmaktan, hastalığın
artmasından veya uzamasından korkması teyemmüm yapmayı mübah
kılan özürlerdendir. Ancak suyun vücuda zararlı olacağı, kişinin ken-
di tecrübesine veya uzman bir Müslüman doktorun vereceği bilgiye
bağlıdır.
Cünüb olan bir kimse, yıkanmak için sıcak su ve yıkanabileceği
sıcak, uygun bir yer bulamaz ve soğukta gusül yaptığı takdirde hasta-
lanmaktan korkarsa, gusül yerine teyemmüm edebilir. Ancak en kısa
zamanda yıkanmalıdır.
Kendisi ile alacağı su arasında bulunan düşman veya canavardan
korkan, yanında içeceği kadar suyu olup bununla abdest aldığı takdir-
de susuz kalacağından endişe eden, kuyudan su çıkarabilmek için ip,
kova gibi bir şeyi bulunmayan kimse de teyemmüm edebilir.
Bir kimse abdest almakla meşgul olduğu takdirde cenaze ve bay-
ram namazlarına yetişemeyeceğini anlarsa bu namazları teyemmümle
kılabilir.
Cuma ve vakit namazlarının geçmesinden korkmak ise teyemmüm
için özür değildir. Bu sebeple abdest alan kimse cuma namazına yeti-
şemezse öğle namazını kılar. Abdest aldığı takdirde bir farz namazın
vaktinin çıkacağını anlayan kimse de teyemmüm edemez, abdest alır,
namazı vaktinde kılamazsa kaza eder.
Yakında su bulunduğunu tahmin eden kimsenin bunu araştırması
gerekir. Eğer yakınlarda su olmadığı kanaatinde ise araştırması gerek-
mez. Arkadaşında su varsa, teyemmüm etmeden önce ondan su ister,
şayet vermezse ondan sonra teyemmüm eder.
Yanında su olmayan, fakat su bulacağını uman kimsenin, (kerahet
vaktine girmemek ve teyemmüm edip namaz kılabilecek bir zaman
kalmak şartıyla) namazı vaktin sonuna kadar tehir etmesi müstehabdır.
Suyu bulursa abdest alır, bulamazsa teyemmüm ederek namazını kılar.
3. Teyemmümün yeryüzü cinsinden, pislik dokunmamış temiz bir
şeyle yapılması.
Toprak, taş, kum, tuğla ve kiremit gibi şeylerle teyemmüm yapılır.
Odun, bakır, demir gibi şeylerle teyemmüm yapılmaz. Ancak bunların
üzerinde temiz toz bulunursa bu toz ile teyemmüm yapılabilir.
4. Teyemmümde yüzü ve kolları kaplayacak şekilde mesh etmek.
5. Meshi elin tamamı veya çoğu ile yapmak.
İki parmağı ile mesh etmek caiz değildir.
6. Elin içi ile teyemmüm edilecek şeye iki kere vurmak. Yani yeryü-
zü cinsinden olan şeye ellerini iki kere koymak.
Teyemmümde ilk defa elini koyduğu yere ikinci defa da elini koyabilir.
Bir kimsenin teyemmüm ettiği yerde bir başkası da teyemmüm edebilir.
7. Abdest almaya veya gusül yapmaya engel hâller bitmiş ve kesil-
miş olmak. Mesela, burnu kanarken kanama kesilmeden abdest almak
sahih olmadığı gibi teyemmüm yapmak da caiz olmaz. Âdet gören bir
kadının âdet kanı kesilmedikçe gusül yapması sahih olmadığı gibi te-
yemmüm etmesi de sahih değildir.
8. Mesh edilecek organlarda meshe mani olan hamur ve benzeri
şeyleri önceden gidermiş olmak.
Bunlar giderilmeden yapılan mesh bedene değil, o şeyin üzerine
yapılmış olur.
C) Teyemmümün Farzları
Teyemmümün farzları ikidir:
1. Niyet etmek.
2. Ellerini temiz bir toprağa veya toprak cinsinden bir şeye vurup,
birinci vuruşta yüzü, ikinci vuruşta da kolları mesh etmek.
D) Teyemmümün Sünnetleri
1. Teyemmüme başlarken besmele okumak.
2. Tertibe riayet etmek. Yani evvela yüzünü, sonra kollarını mesh
etmek.
3. Bunları ara vermeden birbiri ardınca yapmak.
4. Elleri yere koyunca evvela ileri sürmek.
5. Ondan sonra elleri geriye çekmek.
6. Parmaklarını açık bulundurmak.
7. Ellerini yerden kaldırınca birbirine vurarak silkelemek.
E) Teyemmüm Nasıl Yapılır?
Kollar dirseklerin yukarısına kadar sıvanır. Ne için teyemmüm edi-
lecekse ona niyet edilir. Parmaklar açık bir hâlde eller temiz bir toprağa
veya toprak cinsinden bir şeyin üzerine konur. Eller önce ileri sürülür,
sonra geriye çekilerek kaldırılır, yan yana getirilip birbirine hafifçe vuru-
larak silkelenir ve ellerin içi ile yüzün tamamı bir kere mesh edilir.
Eller ikinci defa toprağa vurulduktan sonra, sol elin içi ile sağ kol,
dirseklerle beraber, sağ elin içi ile de sol kol dirseklerle beraber bir
kere mesh edilir.
Abdest ile gusül için yapılan teyemmüm aynıdır. Yani yapılış bakı-
mından aralarında fark yoktur.
Bedeninin çoğu veya yarısı yara olan kimse gusül yerine teyemmüm
eder. Bedenin çoğu sağlam olursa, sağlam yerler yıkanır, yaralı olan
yerler mesh edilir.
Abdest organlarının (sayı olarak) çoğunda veya yarısında yara varsa
teyemmüm eder. Çoğu sağlam olup azında yara varsa sağlam olanları
yıkar, yaralı olanları mesh eder, teyemmüm yapmaz.
Abdest almaya gücü yetmeyen bir kimse, kendisine abdest aldıra-
cak kişi bulamazsa teyemmüm eder.
Eli çolak olup suyu kullanamayan kimse yüzünü ve kollarını yere
sürerek teyemmüm eder, namazını terk etmez. Kolları ve ayakları ke-
sik olan kimse de yüzünü yere sürerek teyemmüm eder, yüzünde yara
varsa teyemmüm etmeden namazını kılar.
Namaz vakti girmeden teyemmüm yapılabilir. Bir teyemmümle is-
tenildiği kadar namaz kılınabilir.
F) Teyemmümü Bozan Şeyler
1. Abdesti bozan şeyler, teyemmümü de bozar.
2. Abdest veya gusül için yeterli suyun bulunması hâlinde —suyun
kullanılması mümkün ise— teyemmüm bozulur.
Teyemmümle namaz kılan bir kimse, kullanabileceği suyu namaz-
da iken görse namazı bozulur. Suyu, namazı kıldıktan sonra görürse
namazı iade etmez.
Cünüplükten dolayı teyemmüm eden kimseden abdesti bozacak
bir şey meydana gelse cünüp olmaz, sadece abdestsiz olur. Bu durum-
da eğer abdeste yetecek kadar su varsa abdest alır, su yoksa abdest
yerine tekrar teyemmüm eder.
3. Teyemmüm yapmayı mübah kılan özürlerin ortadan kalkması ile
de teyemmüm bozulur. Mesela, hastalanma korkusu ile suyu kullana-
madığı için teyemmüm eden kimsenin özrü kalmayınca teyemmüm
bozulur.
Dipnotlar
26
5/Mâide, 6.
Kaynak
Diyanet islam ilmihali
A) Teyemmüm Nedir?
Niyet ederek temiz toprak veya toprak cinsinden bir şeye ellerini
vurup yüzünü ve kollarını mesh etmeye teyemmüm denir.
Abdest almak ve gusletmek (yıkanmak) için su bulunmadığı veya
bulunduğu hâlde kullanılması mümkün olmadığı durumlarda abdest
ve gusül yerine teyemmüm edilir.
Teyemmüm, ibadetleri yapabilmemiz için dinimizin gösterdiği bir
kolaylıktır ve bu ümmete ait özelliklerdendir.
Teyemmüm, kitap (Kur’an-ı Kerim) ve sünnet ile sabittir. Abdest
ve gusül için su bulamayanların teyemmüm etmeleri ile ilgili olarak
Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyruluyor:
“... Ve su bulamamışsanız temiz bir toprağa teyemmüm edin, yüzlerinizi
ve ellerinizi onunla mesh edin.”26
B) Teyemmümün Sahih Olmasının Şartları
Teyemmümün sahih olmasının şartları sekizdir:
1. Niyet etmek.
Elini teyemmüm edeceği şeye vururken veya elini yere vurup yüzü-
nü mesh edeceği sırada, “Hadesten taharete veya namaz kılmaya yahut
da taharetsiz yapılması sahih olmayan bizzat maksut olan bir ibadeti
yapmaya niyet etmektir.”
Bunlardan birine niyet edilmeden yapılan bir teyemmümle namaz
kılınmadığı gibi Kur’an okumak, Kur’an-ı Kerim’i tutmak, camiye gir-
mek, kabirleri ziyaret etmek için yapılan teyemmümle de namaz kılın-
maz. Çünkü bunların bir kısmında taharet şart olmayıp, bir kısmı da
bizzat maksut bir ibadet değildir.
2. Teyemmüm etmeyi mübah kılacak bir özür bulunmak.
Abdest almaya veya gusül yapmaya yetecek kadar suyun, kişinin
bulunduğu yerden en az bir mil (dört bin adım) uzakta olması veya
yanında bulunan suyu kullandığı takdirde hastalanmaktan, hastalığın
artmasından veya uzamasından korkması teyemmüm yapmayı mübah
kılan özürlerdendir. Ancak suyun vücuda zararlı olacağı, kişinin ken-
di tecrübesine veya uzman bir Müslüman doktorun vereceği bilgiye
bağlıdır.
Cünüb olan bir kimse, yıkanmak için sıcak su ve yıkanabileceği
sıcak, uygun bir yer bulamaz ve soğukta gusül yaptığı takdirde hasta-
lanmaktan korkarsa, gusül yerine teyemmüm edebilir. Ancak en kısa
zamanda yıkanmalıdır.
Kendisi ile alacağı su arasında bulunan düşman veya canavardan
korkan, yanında içeceği kadar suyu olup bununla abdest aldığı takdir-
de susuz kalacağından endişe eden, kuyudan su çıkarabilmek için ip,
kova gibi bir şeyi bulunmayan kimse de teyemmüm edebilir.
Bir kimse abdest almakla meşgul olduğu takdirde cenaze ve bay-
ram namazlarına yetişemeyeceğini anlarsa bu namazları teyemmümle
kılabilir.
Cuma ve vakit namazlarının geçmesinden korkmak ise teyemmüm
için özür değildir. Bu sebeple abdest alan kimse cuma namazına yeti-
şemezse öğle namazını kılar. Abdest aldığı takdirde bir farz namazın
vaktinin çıkacağını anlayan kimse de teyemmüm edemez, abdest alır,
namazı vaktinde kılamazsa kaza eder.
Yakında su bulunduğunu tahmin eden kimsenin bunu araştırması
gerekir. Eğer yakınlarda su olmadığı kanaatinde ise araştırması gerek-
mez. Arkadaşında su varsa, teyemmüm etmeden önce ondan su ister,
şayet vermezse ondan sonra teyemmüm eder.
Yanında su olmayan, fakat su bulacağını uman kimsenin, (kerahet
vaktine girmemek ve teyemmüm edip namaz kılabilecek bir zaman
kalmak şartıyla) namazı vaktin sonuna kadar tehir etmesi müstehabdır.
Suyu bulursa abdest alır, bulamazsa teyemmüm ederek namazını kılar.
3. Teyemmümün yeryüzü cinsinden, pislik dokunmamış temiz bir
şeyle yapılması.
Toprak, taş, kum, tuğla ve kiremit gibi şeylerle teyemmüm yapılır.
Odun, bakır, demir gibi şeylerle teyemmüm yapılmaz. Ancak bunların
üzerinde temiz toz bulunursa bu toz ile teyemmüm yapılabilir.
4. Teyemmümde yüzü ve kolları kaplayacak şekilde mesh etmek.
5. Meshi elin tamamı veya çoğu ile yapmak.
İki parmağı ile mesh etmek caiz değildir.
6. Elin içi ile teyemmüm edilecek şeye iki kere vurmak. Yani yeryü-
zü cinsinden olan şeye ellerini iki kere koymak.
Teyemmümde ilk defa elini koyduğu yere ikinci defa da elini koyabilir.
Bir kimsenin teyemmüm ettiği yerde bir başkası da teyemmüm edebilir.
7. Abdest almaya veya gusül yapmaya engel hâller bitmiş ve kesil-
miş olmak. Mesela, burnu kanarken kanama kesilmeden abdest almak
sahih olmadığı gibi teyemmüm yapmak da caiz olmaz. Âdet gören bir
kadının âdet kanı kesilmedikçe gusül yapması sahih olmadığı gibi te-
yemmüm etmesi de sahih değildir.
8. Mesh edilecek organlarda meshe mani olan hamur ve benzeri
şeyleri önceden gidermiş olmak.
Bunlar giderilmeden yapılan mesh bedene değil, o şeyin üzerine
yapılmış olur.
C) Teyemmümün Farzları
Teyemmümün farzları ikidir:
1. Niyet etmek.
2. Ellerini temiz bir toprağa veya toprak cinsinden bir şeye vurup,
birinci vuruşta yüzü, ikinci vuruşta da kolları mesh etmek.
D) Teyemmümün Sünnetleri
1. Teyemmüme başlarken besmele okumak.
2. Tertibe riayet etmek. Yani evvela yüzünü, sonra kollarını mesh
etmek.
3. Bunları ara vermeden birbiri ardınca yapmak.
4. Elleri yere koyunca evvela ileri sürmek.
5. Ondan sonra elleri geriye çekmek.
6. Parmaklarını açık bulundurmak.
7. Ellerini yerden kaldırınca birbirine vurarak silkelemek.
E) Teyemmüm Nasıl Yapılır?
Kollar dirseklerin yukarısına kadar sıvanır. Ne için teyemmüm edi-
lecekse ona niyet edilir. Parmaklar açık bir hâlde eller temiz bir toprağa
veya toprak cinsinden bir şeyin üzerine konur. Eller önce ileri sürülür,
sonra geriye çekilerek kaldırılır, yan yana getirilip birbirine hafifçe vuru-
larak silkelenir ve ellerin içi ile yüzün tamamı bir kere mesh edilir.
Eller ikinci defa toprağa vurulduktan sonra, sol elin içi ile sağ kol,
dirseklerle beraber, sağ elin içi ile de sol kol dirseklerle beraber bir
kere mesh edilir.
Abdest ile gusül için yapılan teyemmüm aynıdır. Yani yapılış bakı-
mından aralarında fark yoktur.
Bedeninin çoğu veya yarısı yara olan kimse gusül yerine teyemmüm
eder. Bedenin çoğu sağlam olursa, sağlam yerler yıkanır, yaralı olan
yerler mesh edilir.
Abdest organlarının (sayı olarak) çoğunda veya yarısında yara varsa
teyemmüm eder. Çoğu sağlam olup azında yara varsa sağlam olanları
yıkar, yaralı olanları mesh eder, teyemmüm yapmaz.
Abdest almaya gücü yetmeyen bir kimse, kendisine abdest aldıra-
cak kişi bulamazsa teyemmüm eder.
Eli çolak olup suyu kullanamayan kimse yüzünü ve kollarını yere
sürerek teyemmüm eder, namazını terk etmez. Kolları ve ayakları ke-
sik olan kimse de yüzünü yere sürerek teyemmüm eder, yüzünde yara
varsa teyemmüm etmeden namazını kılar.
Namaz vakti girmeden teyemmüm yapılabilir. Bir teyemmümle is-
tenildiği kadar namaz kılınabilir.
F) Teyemmümü Bozan Şeyler
1. Abdesti bozan şeyler, teyemmümü de bozar.
2. Abdest veya gusül için yeterli suyun bulunması hâlinde —suyun
kullanılması mümkün ise— teyemmüm bozulur.
Teyemmümle namaz kılan bir kimse, kullanabileceği suyu namaz-
da iken görse namazı bozulur. Suyu, namazı kıldıktan sonra görürse
namazı iade etmez.
Cünüplükten dolayı teyemmüm eden kimseden abdesti bozacak
bir şey meydana gelse cünüp olmaz, sadece abdestsiz olur. Bu durum-
da eğer abdeste yetecek kadar su varsa abdest alır, su yoksa abdest
yerine tekrar teyemmüm eder.
3. Teyemmüm yapmayı mübah kılan özürlerin ortadan kalkması ile
de teyemmüm bozulur. Mesela, hastalanma korkusu ile suyu kullana-
madığı için teyemmüm eden kimsenin özrü kalmayınca teyemmüm
bozulur.
Dipnotlar
26
5/Mâide, 6.
Kaynak
Diyanet islam ilmihali