Aysal yeni yıl - Ay Yeni Yılı - Çin Yeni Yılı

[RasitTunca]

Aysal yeni yıl -  Ay Yeni Yılı - Çin Yeni Yılı

Aysal yeni yıl Ay Yeni Yılı

Ay Yeni Yılı, ay takvimi veya ay-güneş takvimine göre ayları Ay döngülerileri olan bir takvim yılının başlangıcıdır.

Ay Yeni Yılı, bir kutlama olarak çok sayıda kültür tarafından kutlanmaktadır. Çin'de geleneksel bir bayram olduğu için Çin Yeni Yılı olarak da adlandırılır. Doğu Asya kültürel çevre ülkelerinde, Güney ve Güneydoğu Asya'nın Hindu-Budist takvimlerinde, Orta Doğu'da Hicrî takvimde ve İbrani takviminde yer alır[1] ve ayrıca Kanada'nın yerli Nisga'a halkı tarafından kutlanır.

Ay Yeni Yılı, bazı geleneksel Asya takvim sistemlerinde yılın başlangıcını işaretler. Orada Yeni Yıl, ayın belirli bir evresinde, genellikle yeni ayın olduğu gün kutlanır. Altta yatan takvim ay yılına (354 gün) veya ay-güneş yılına (365 gün, ancak artık aylarla birlikte) dayalı olabilir. Çin takvimi ve Çin kültüründen etkilenen Doğu Asya'daki diğer takvimler ay-güneş yılına dayanmaktadır.[1] Çin, Vietnam ve Kore Ay Yeni Yılı 22 Ocak 2023'e denk geliyor.
Çin takviminden etkilenen yeni yıl kutlamaları

    Çin Yeni Yılı: Chūnjié, 春節 - batı takvimine göre 21 Ocak ile 21 Şubat arasında yeni aya denk gelir.[2]
    Kore Yeni Yılı: Seollal, 설날 - Kuzey ve Güney Kore'de Yeni Yıl Günü.[3][4]
    Vietnam Yeni Yılı: Tết Nguyên Đán – en önemli Vietnam tatili.[5]
    Japon Yeni Yılı: Shōgatsu, 正月 – 1873'e kadar lunisolar.[6]
    Moğol Yeni Yılı: Tsagaan Sar - Moğolca konuşan halkların en önemli bayramı, ay takvimine göre yeni yılın başlangıcına atıfta bulunur.[7]
    Tibet Yeni Yılı: Losar - genellikle Çin'dekinden daha geç bir yeni ay.[8]

Diğer kültürler

Diğer kültürlerde Yeni Yıl farklı şekillerde tanımlanır:

    Bali Yeni Yılı Nyepi - bahar ekinoksunda (Mart ayında) yeni ayın ertesi günü düşer ve Hindu Saka takvimine dayanır.
    İslami Yeni Yıl - Tamamen ay takvimine dayalıdır ve bu nedenle her yıl mevsimler arasında 10-11 gün geriye doğru hareket eder.
    Yahudi Yeni Yılı (Rosh Hashanah) - festival, Elul ayının 29. gününde gün batımında başlar.
    Ugadi - Indian Deccan'da geleneksel bir festival (lunisolar).

Çin Yeni Yılı

Çin Yeni Yılı (Basitleştirilmiş Çince: 春节; Geleneksel Çince: 春節; pinyin: Chūn jié), geleneksel Çin ay-güneş takviminin başında kutlanan önemli bir Çin festivalidir. Kutlamalar geleneksel olarak ilk günün önceki akşamından ilk ayın 15. günündeki Fener Festivali'ne kadar sürmektedir. Yeni yılın ilk günü 21 Ocak ile 20 Şubat tarihleri arasındaki yeni aya düşmektedir.[1]

Yeni Yıl Festivali asırlık bir geçmişe sahiptir ve çeşitli mitler ve geleneklerin önem kazanmıştır. Geleneksel olarak festival tanrıların yanı sıra ataların da onurlandırıldığı zamandır.[2] Çin Yeni Yılı Çin anakarası, Hong Kong,[3] Makao, Tayvan, Singapur,[4] Tayland, Kamboçya, Endonezya, Malezya, Mauritius,[5] ve Filipinler[6][7] gibi önemli Çinli nüfusun bulunduğu ülke ve bölgelerde kutlanılır. Çin Yeni Yılı Çinliler tarafından önemli bir tatil olarak kabul edilir ve coğrafi komşularının aysal yeni yıl kutlamalarına önemli bir etkisi olmuştur.

Ay takvimi

Kamerî takvim veya Ay takvimi, Dünya'nın Güneş çevresindeki hareketleri yerine Ay'ın tam devrelerini (sinodik ayları) temel alan takvim. "Mevsim yılı" da denilen bir Güneş yılında 12.37 sinodik ay bulunur, yani ay senesi daha çabuk tamamlanır.[1] Bu nedenle Ay takvimlerini Güneş takvimine çevirirken, belirli bir sürenin ilave edilmesi (periyodik interkalasyon) gerekir.

Ayın başlangıcı takvimden takvime değişir. Bazı takvimlere göre devre yeni ay, dolunay veya hilal ile başlar. Bazı takvimlerde ise detaylı hesap kullanılır.

Tarihçe

Sümerler muhtemelen ayın devrelerine dayalı bir takvimi kullanan ilk medeniyetti.[1] Sümer-Babil ayları yeni Ay'ın göründüğü gün başlıyordu. Saray astronomları mevsim hataları bariz hale geldiğinde takvimde gerekli düzenlemeleri yapıyorlardı. MÖ 380 civarında ay takvimlerine sabit düzenlemeler getirildi. 7 artık ay, 19 yıllık periyotlarda yıllara ekleniyordu. Daha sonra Yunan astronomlar da Ay yılını Güneş yılına uyarlayan çeşitli düzenlemeler yaptılar. Roma cumhuriyet takvimi, muhtemelen Yunan Ay takvimini temel almıştı.[1]

Günümüzde bazı dinî gruplar Ay takvimlerini kullanmaya devam ederler. Örneğin Yahudi takvimi, milattan 3760 yıl 3 ay önce başlar. Yahudi yılı sonbaharda başlar. Aylar 29 veya 30 gündür. Artık yıl ve aylarla Güneş takvimine uyarlanır.[1]

Bir diğer ay takvimi, İslam peygamberi Muhammed'in MS 622 yılında Mekke'den Medine'ye Hicret'ini esas alan Hicrî takvimdir. Bu takvimi Güneş yılına uydurmak için ayar yapılmaz.[1]

Güneş takvimi

Yıldızlara göre güneş takvimleri

Dünyanın konumu sabit yıldızlara göre hesaplanır, sonra güneş herhangi bir zodyak takım yıldızının yakınında bulunduğu zaman belirlenir. Bu tip takvimlere "yıldızlara göre güneş takvimi" denir.

Yıldızlarla ilgili takvimin yılı ortalama olarak bir takvim yılı kabul edilir.

Hint Güneş Takvimi yıldızlara göre güneş takvimine bir örnektir. Genellikle 365 gün 6 saat uzunluğundadır, fakat şimdi ve daha sonra fazladan bir gün ile artık yıl oluşur.

Güneş harici takvimler

Bu takvimler güneş takvimi değildir, islami takvim olan ay takvimi bu kategoriye dâhil edilebilir.

Ay-gün takvimleri hemen hemen güneş takvimleri gibidir, bu takvimlerde tarihler ayın evreleri ile belirlenir.

Kaynak ve Dipnotlar

Wikipedia